عنوان خبر:نگاهي به زندگي و آثار حكيم جرجاني
دوشنبه 29 فروردين 1390 - 23:41:04
این خبر از طرف پایگاه خبری گلستان نیوز
( http://www.golestannews.ir/news-3437.html )
دوشنبه 29 فروردين 1390 - 23:41:04
هرساله با فرارسيدن 30 فروردين روز علوم آزمايشگاهي، يادي از پدر اين علوم يعني حكيم سيد 'اسماعيل جرجاني' مي شود كه درچنين روزي بدنيا آمده است.
اما اين پزشك حاذق ايراني كه بود و چه كرد كه او را پدر علوم آزماشگاهي لقب داده اند و هر ساله در روز تولد او آيين هاي برگزار مي شود.
به گزارش خبرنگار پیام گلستان به نقل از ايرنا، حكيم سيداسماعيل جرجاني ملقب به زين الدين، پزشك نامدار و زبردست ايراني درسال 434 هجري قمري درشهر تاريخي جرجان و درحدود يكصد سال بعد از 'ابوعلي سينا' درعرصه علوم پزشكي ايران ديده به جهان گشود و تاثير بسيار عميقي بر زبان و دانش پزشكي ايران از خود باقي گذاشت.
شهر تاريخي جرجان از شهرهاي بسيار آباد و پر رونق دوره 'سامانيان، آل زيار و سلجوقيان' بوده است كه بقاياي اين شهر درحال حاضر در 4 كيلومتري جنوب شرقي شهر گنبدكاووس در كنار حرم مطهر امامزاده 'يحيي بن زيد' (ع) قرار دارد.
براساس مطالعات باستان شناسي انجام شده اين شهر يكي از بلادهاي بزرگ آن دوران بوده است كه عظمت و شكوفايي فرهنگ و تمدن اسلامي و جايگاه رشد و توسعه تجارت و روابط فرهنگي را در زمان سلسله سامانيان نشان مي دهد.
اهميت و جايگاه شهر تاريخي جرجان به حدي بوده است كه در دوران اسلامي به عنوان يكي از شهرهاي مهم دركنار شهرهايي چون 'مرو، نيشابور و ري' مطرح بوده است و اين مهم در منابع تاريخي به دفعات ديده مي شود و در تحقيق هاي علمي باستان شناسي نيز برآن تاكيد شده است.
اين شهر درسال 621 هجري قمري بر اثر حمله مغول و زلزله درهمان سال ويران شده است و هم اكنون آثاري از بقاياي آن درمحل ديده مي شود.
حكيم جرجاني ابتدا طب را در زادگاه خود فرا گرفت و سپس به جهت افزودن بر معلومات خود رنج سفر را به جان خريد و عازم ديگر نقاط ايران شد.
اين طبيب نامدار شهر جرجان درسال 504 هجري رهسپار 'خوارزم'، دربار 'قطب‌الدين محمد' سرسلسله خوارزمشاهيان كه دربارش مجمع فضلا و دانشمندان بود شد و سال هاي بعد در اين ديار، مسئوليت بيمارستان بزرگ خوارزم را پذيرفت.
حكيم سيداسماعيل جرجاني درنخستين سال حضورش درخوارزم كار تدوين كتاب عظيم خود يعني 'ذخيره خوارزمشاهي' را كه مشتمل بر 750 هزار اصطلاح مرتبط با علم پزشكي بود، به پايان برد.
به عبارتي كتاب ذخيره خوارزمشاهي حكيم جرجاني بعنوان دايرة المعارف بزرگ پزشكي، از گران سنگ ترين، برجسته ترين، مشهورترين و بزرگترين تأليف اين طبيب حاذق جرجان است كه دربين آثار وي كتاب مادر است و نيز بهترين عامل اشتهار جرجاني به عنوان پزشكي برتر درتاريخ پزشكي ايران و اسلام مي باشد.
كتاب ذخيره خوارزمشاهي شامل ده جلد با اين عناوين مي باشد: جلد اول دربيان حد علم طب و منفعت آن، شناخت اخلاط چهارگانه و مزاج ها و نيز تشريح اندام ها. جلد دوم، دربيان شناخت امراض گوناگون. جلد سوم، در تدبير نگهداري تندرستي، خواب و بيداري، حركت و سكون و شناخت امراض نفساني. جلد چهارم، در بيان چگونگي حال بيماران در هر بيماري.
جلد پنجم، دربيان اقسام تب، علائم و اسباب معالجات آن. جلد ششم، دربيان چگونگي علاج بيماري هاي هر عضو. جلد هفتم، دربيان آماس ها، زخم ها و چگونگي شكافتن و داغ كردن و معالجه تباه شدن اندام و تدبير شكستگي. جلد هشتم، دربيان چگونگي پاك نگه داشتن پوست. جلد نهم، در بيان زهرها ، پاد زهرها و منافع اعضاي حيوانات و جلد دهم نيز درباب مجموعه دستورات تهيه دارو ها مي باشد.
اين حكيم بزرگ ايران زمين علاوه بر كتاب ذخيره خوارزمشاهي داراي آثار ديگري درزمينه علم پزشكي همچون 'خفي علايي'، 'طب الملوكي'، 'الاغراض الطبييه' و ... دارد كه بسياري از آنان راهگشاي طبيبان آن عصر و نيز مشخص كننده روش طبيبان گذشته براي پزشكان فعلي مي باشد.
آثار تاليفي ارزشمند حكيم جرجاني سبب شده تا بسياري از پزشكان صاحبنظر و مشهور، وي را يكي از بزرگترين پزشكان عصرش درسطح دنيا بنامند.
نكته جالب در آثار تاليفي اين طبيب حاذق ايراني شهر جرجان دراين است كه در آن عصر كه زبان عربي درايران بزرگ رايج بود، وي آثارش را به زبان پارسي (فارسي) نگاشته است.
با اين حال آنچه سبب شد تا سالروز تولد اين طبيب بزرگ ايراني كه 97 سال عمر نمود بعنوان روز علوم آزمايشگاهي نامگذاري شود و وي را بعنوان پدر علوم آزمايشگاهي بنامند، بخاطر اين است كه حكيم جرجاني در آن زمان بيشتر از ديد و روش مشاهدات آزمايشگاهي به تشخيص بيماريها پرداخته است و قسمت هاي عمده كتاب ذخيره خوارزمشاهي وي مربوط به آزمايش نمونه هاي انساني مانند 'خون، ادرار، مدفوع و ساير مايعات بدن ' مي باشد.
اما درخصوص دلائل ، اهميت و جايگاه حكيم جرجاني در علم پزشكي بايد گفت كه وي پس از ابن سينا اولين طبيبي است كه كليه فصول پزشكي را مورد بحث و گفتگو قرار داده و بر دانش گذشتگان افزوده است.
ضمن اينكه همانطور كه گفته شد، وي بسياري از كتاب هاي خود را به زبان فارسي تاليف كرده كه تا آن زمان كسي به اين وسعت به تدوين متون پزشكي به زبان فارسي اقدام نكرده بود و كتابهاي وي بخصوص ذخيره خوارزمشاهي، متني اساسي و ماندني در علوم پزشكي و نيز ماخذي براي اصطلاحات اين رشته و حوزه‌هاي مربوط مي باشد.
اين پزشك حاذق ايراني سرانجام درسال 531 هجري قمري درشهر 'مرو' درگذشت.
به گزارش خبرنگار پیام گلستان به نقل از ايرنا، حكيم سيداسماعيل جرجاني ملقب به زين الدين، پزشك نامدار و زبردست ايراني درسال 434 هجري قمري درشهر تاريخي جرجان و درحدود يكصد سال بعد از 'ابوعلي سينا' درعرصه علوم پزشكي ايران ديده به جهان گشود و تاثير بسيار عميقي بر زبان و دانش پزشكي ايران از خود باقي گذاشت.
شهر تاريخي جرجان از شهرهاي بسيار آباد و پر رونق دوره 'سامانيان، آل زيار و سلجوقيان' بوده است كه بقاياي اين شهر درحال حاضر در 4 كيلومتري جنوب شرقي شهر گنبدكاووس در كنار حرم مطهر امامزاده 'يحيي بن زيد' (ع) قرار دارد.
براساس مطالعات باستان شناسي انجام شده اين شهر يكي از بلادهاي بزرگ آن دوران بوده است كه عظمت و شكوفايي فرهنگ و تمدن اسلامي و جايگاه رشد و توسعه تجارت و روابط فرهنگي را در زمان سلسله سامانيان نشان مي دهد.
اهميت و جايگاه شهر تاريخي جرجان به حدي بوده است كه در دوران اسلامي به عنوان يكي از شهرهاي مهم دركنار شهرهايي چون 'مرو، نيشابور و ري' مطرح بوده است و اين مهم در منابع تاريخي به دفعات ديده مي شود و در تحقيق هاي علمي باستان شناسي نيز برآن تاكيد شده است.
اين شهر درسال 621 هجري قمري بر اثر حمله مغول و زلزله درهمان سال ويران شده است و هم اكنون آثاري از بقاياي آن درمحل ديده مي شود.
حكيم جرجاني ابتدا طب را در زادگاه خود فرا گرفت و سپس به جهت افزودن بر معلومات خود رنج سفر را به جان خريد و عازم ديگر نقاط ايران شد.
اين طبيب نامدار شهر جرجان درسال 504 هجري رهسپار 'خوارزم'، دربار 'قطب‌الدين محمد' سرسلسله خوارزمشاهيان كه دربارش مجمع فضلا و دانشمندان بود شد و سال هاي بعد در اين ديار، مسئوليت بيمارستان بزرگ خوارزم را پذيرفت.
حكيم سيداسماعيل جرجاني درنخستين سال حضورش درخوارزم كار تدوين كتاب عظيم خود يعني 'ذخيره خوارزمشاهي' را كه مشتمل بر 750 هزار اصطلاح مرتبط با علم پزشكي بود، به پايان برد.
به عبارتي كتاب ذخيره خوارزمشاهي حكيم جرجاني بعنوان دايرة المعارف بزرگ پزشكي، از گران سنگ ترين، برجسته ترين، مشهورترين و بزرگترين تأليف اين طبيب حاذق جرجان است كه دربين آثار وي كتاب مادر است و نيز بهترين عامل اشتهار جرجاني به عنوان پزشكي برتر درتاريخ پزشكي ايران و اسلام مي باشد.
كتاب ذخيره خوارزمشاهي شامل ده جلد با اين عناوين مي باشد: جلد اول دربيان حد علم طب و منفعت آن، شناخت اخلاط چهارگانه و مزاج ها و نيز تشريح اندام ها. جلد دوم، دربيان شناخت امراض گوناگون. جلد سوم، در تدبير نگهداري تندرستي، خواب و بيداري، حركت و سكون و شناخت امراض نفساني. جلد چهارم، در بيان چگونگي حال بيماران در هر بيماري.
جلد پنجم، دربيان اقسام تب، علائم و اسباب معالجات آن. جلد ششم، دربيان چگونگي علاج بيماري هاي هر عضو. جلد هفتم، دربيان آماس ها، زخم ها و چگونگي شكافتن و داغ كردن و معالجه تباه شدن اندام و تدبير شكستگي. جلد هشتم، دربيان چگونگي پاك نگه داشتن پوست. جلد نهم، در بيان زهرها ، پاد زهرها و منافع اعضاي حيوانات و جلد دهم نيز درباب مجموعه دستورات تهيه دارو ها مي باشد.
اين حكيم بزرگ ايران زمين علاوه بر كتاب ذخيره خوارزمشاهي داراي آثار ديگري درزمينه علم پزشكي همچون 'خفي علايي'، 'طب الملوكي'، 'الاغراض الطبييه' و ... دارد كه بسياري از آنان راهگشاي طبيبان آن عصر و نيز مشخص كننده روش طبيبان گذشته براي پزشكان فعلي مي باشد.
آثار تاليفي ارزشمند حكيم جرجاني سبب شده تا بسياري از پزشكان صاحبنظر و مشهور، وي را يكي از بزرگترين پزشكان عصرش درسطح دنيا بنامند.
نكته جالب در آثار تاليفي اين طبيب حاذق ايراني شهر جرجان دراين است كه در آن عصر كه زبان عربي درايران بزرگ رايج بود، وي آثارش را به زبان پارسي (فارسي) نگاشته است.
با اين حال آنچه سبب شد تا سالروز تولد اين طبيب بزرگ ايراني كه 97 سال عمر نمود بعنوان روز علوم آزمايشگاهي نامگذاري شود و وي را بعنوان پدر علوم آزمايشگاهي بنامند، بخاطر اين است كه حكيم جرجاني در آن زمان بيشتر از ديد و روش مشاهدات آزمايشگاهي به تشخيص بيماريها پرداخته است و قسمت هاي عمده كتاب ذخيره خوارزمشاهي وي مربوط به آزمايش نمونه هاي انساني مانند 'خون، ادرار، مدفوع و ساير مايعات بدن ' مي باشد.
اما درخصوص دلائل ، اهميت و جايگاه حكيم جرجاني در علم پزشكي بايد گفت كه وي پس از ابن سينا اولين طبيبي است كه كليه فصول پزشكي را مورد بحث و گفتگو قرار داده و بر دانش گذشتگان افزوده است.
ضمن اينكه همانطور كه گفته شد، وي بسياري از كتاب هاي خود را به زبان فارسي تاليف كرده كه تا آن زمان كسي به اين وسعت به تدوين متون پزشكي به زبان فارسي اقدام نكرده بود و كتابهاي وي بخصوص ذخيره خوارزمشاهي، متني اساسي و ماندني در علوم پزشكي و نيز ماخذي براي اصطلاحات اين رشته و حوزه‌هاي مربوط مي باشد.
اين پزشك حاذق ايراني سرانجام درسال 531 هجري قمري درشهر 'مرو' درگذشت.
این خبر از طرف پایگاه خبری گلستان نیوز
( http://www.golestannews.ir/news-3437.html )