كارشناسان امور محيط زيست دريايي مي گويند: عوامل گوناگوني محيط زيست حوزه درياي خزر را هدف گرفته است كه هر يك از آنها مي تواند به نحوي تاثير نامطلوب ايجاد كند كه در نهايت امكان بهره برداري از منابع دريا از همگان سلب كند و يا چنين كاري پرهزينه شود و در اين چرخه نابودي، انسان ها از مهمترين تهديدهاي اكوسيستم خزر هستند. در سالهاي اخير ميزان آلودگي و افزايش سطح آب تا حد خطرناكي با يكديگر منطبق شده اند، تا يك دهه قبل علت اصلي آلودگي آبهاي درياي خزر فاضلاب هاي صنعتي از ساحل بود كه به دريا ريخته مي شد اما توسعه گسترده منابع هيدروكربور مشكلات بزرگتري را براي آينده مطرح مي سازد، بخصوص كه توليد به خود دريا منتقل شده است. اين آلودگي ها مشكلات زيست محيطي بسياري براي موجودات زنده دريايي بوجود مي آورد و به گفته محققان زيست محيطي در مواردي باعث آلودگي هوا و در صورت مصرف توسط آبزيان سبب مسموميت ماهيان مي شود. از سوي ديگر قسمتي از اين آلودگي نيز به شكل لايه نازكي در سطح دريا قرار گرفته و از نفوذ نور خورشيد مي كاهد و بخشي نيز به صورت توده هايي درمي آيند كه در اثر جريان آب و باد بطرف ساحل رفته و سبب آلودگي آن مي شوند. سرازير شدن انواع پسابهاي صنعتي به ويژه نفت و فراورده هاي آن و سموم، ضمن آلوده ساختن آب دريا، حيات آبزيان را نيز به خطر انداخته است. بر اساس گزارش سازمانهاي شيلاتي، اين مشكل صيد انواع آبزيان بويژه ماهي خاويار را به شدت كاهش داده است و ذخاير اين ماهيان ارزشمند را بيش از هر زمان ديگري با خطر انقراض و نابودي مواجه كرده است. به اعتقاد كارشناسان نجات خزر نيازمند برنامه اي منسجم و قابل اجرا از سوي پنج كشور حاشيه درياي خزر شامل ايران، آذربايجان، قزاقستان، روسيه و تركمنستان مي باشد كه براي توقف تخريب شرايط زيستمحيطي درياي خزر و ارتقاي توسعه پايدار در اين منطقه تلاش كنند. بر اساس آمار انستيتو درياي خزر سالانه 285ميليون تن آلودگي از كشور آذربايجان، 678ميليون تن از روسيه، 35ميليون تن از قزاقستان و پنج ميليون تن از سه استان شمالي ايران ( مازندران، گيلان و گلستان ) وارد درياي خزر ميشود. در اين خصوص گفته مي شود به طور عمده آلودگيهاي صنعتي و نفتي در قسمت شمال و غرب درياي خزر و آلودگي ناشي از فاضلاب و پساب هاي كشاورزي در جنوب، محيط زيست درياي خزر را به خطر انداخته است. فاضلاب هاي خانگي ، فاضلاب هاي صنعتي، كند و كاو در دريا ، فعاليتهاي اكتشافي و حتي روان آبهاي جاري شده و آلودگي رودهاي منتهي به اين دريا از كشورهاي مختلف سلامت اين درياچه را به خطر جدي انداخته اند. مطالعه آلاينده ها شامل فلزات سنگين ، سموم كشاورزي، نفتي و شوينده ها در حوزه جنوبي درياي خزر كه از سوي پژوهشكده اكولوژي درياي خزر انجام شد، نشان داد كه يكي از مهمترين آلايندههاي درياي خزر هيدروكربورهاي نفتي است كه از منابع مختلف وارد درياي خزر ميشود. همچنين آلودگيهاي سموم كشاورزي از ديگر مشكلات مي باشد كه براساس اين تحقيق نوار ساحلي درياي خزر با توجه به تراكم كشتهاي مختلف نظير مركبات، برنج، گندم، سويا، پنبه يكي از قطبهاي مهم كشاورزي در كشور محسوب ميگردد و با توجه به مصرف سموم مختلف حشره كش، كنه كش، قارچ كش ، علف كش و حلزون كش در مزارع، مقداي از آن براثر باران و نفوذ آن در لايههاي خاك و شستشوي خاكها به رودخانهها سرازير گرديده و در نهايت به درياي خزر وارد و سبب آلودگي زيست محيطي در حوزه جنوبي درياي خزر مي شود. بر اساس اين مطالعه يكي ديگر از آلودگيهاي پايدار، فلزات سنگين مي باشد؛ فلزاتي همچون سرب، جيوه و كادميم كه جذب مقادير نسبتاً اندكي از آنها در بدن انسان موجب بروز عوارض سوء متعدد ميگردد و به اين دليل توسط مراجع مختلف علمي در ليستهاي سياه جاي گرفتهاند. استان گلستان در شمال ايران با داشتن بيش از 95 كيلومتر ساحل درياي خزر و حدود 10 كيلومتر كرانه قابل استفاده از سواحل جنوب شرقي اين دريا داراي اكوسيستم هاي غني آبي و خشكي است. از مهمترين منابع آبزي استان گلستان در درياي خزر مي توان به دو دسته ماهيان خاوياري و استخواني اشاره كرد كه گفته مي شود حدود 5/44 درصد از ماهيان خاوياري و استحصال خاويار كشور در اين استان تأمين مي شود. غني ترين ناحيه درياي خزر از نظر تنوع زيستي براي گونه هاي آبزي به ويژه ماهيان خاوياري در استان گلستان واقع شده و در حال حاضر بيش از 43 درصد از انواع ماهيان خاوياري سواحل ايران در محدوده اين استان صيد مي گردد. صيد ماهيان استخواني محدوده آب هاي استان گلستان را خانواده كپور ماهيان و كفال ماهيان تشكيل مي دهند كه به طور عمده ماهيان نيمه مهاجر و بومي اند و مهاجرت طولاني ندارند. محمدرضا وارسته مرداي مدير بخش GIS سازمان فضايي كشور و سيدابراهيم هاشمي كارشناس دفتر محيط زيست دريايي، سازمان حفاظت محيط زيست در تحقيقي مي گويند بيش از 85 درصد صيد فيل ماهي درياي خزر در استان گلستان انجام مي شود. درياي خزر يا به عبارت درست تر درياچه خزر حد واسط قاره هاي آسيا و اروپاست و چين خوردگي هاي البرز از جنوب. قفقاز از باختر و فلات اوست اورت از خاور اين پهنه آبي را احاطه كرده اند. طول پيراموني درياي خزر نزديك به 6500 كيلومتر است كه 657 كيلومتر آن سواحل ايران مي باشد، و بيشترين و كمترين پهناي آن به ترتيب 544 و 202 كيلومتر مي باشد.